Rusya ile Türkiye Arkadaş mı? Geçmişten Günümüze Derinlemesine Bir İnceleme
Herkesin bir arkadaşlık anlayışı vardır, peki ya ülkelerin? Dünyanın farklı köylerinde yaşıyor olsak da, hangi ülke ile dost, hangi ülke ile düşman olduğumuzu zaman zaman sorgulamak zor olabilir. “Rusya ile Türkiye gerçekten arkadaş mı?” sorusu da işte böyle bir sorgulama. Zira, ikili ilişkiler tarihine bakınca dostluk kadar mesafeli bir hava da gözlemlenebiliyor. Ancak, bazen en sağlam dostluklar, en zorlayıcı dönemlerde filizlenir. Peki, gerçekten arkadaşlar mı, yoksa sadece zorunlu işbirlikçiler mi? Gelin, bu soruyu tarihin derinliklerinden, siyasi ilişkilerden ve güncel gelişmelerden hareketle inceleyelim.
Geçmişin Gölgesinde: Rusya ve Türkiye İlişkilerinin Tarihi
Osmanlı-Rusya İlişkilerinin Çalkantılı Tarihi
Rusya ile Türkiye arasındaki ilişkilerin temelleri, Osmanlı İmparatorluğu dönemine kadar uzanır. 16. yüzyıldan itibaren, iki büyük güç arasında sık sık savaşlar yaşanmış, bu durum iki ülkenin arasındaki ilişkileri genellikle gerilimli hale getirmiştir. Osmanlı İmparatorluğu’nun en güçlü dönemlerinde bile, Rusya ile olan etkileşimler, askeri çatışmalar, toprak kavgaları ve diplomatik gerginliklerle şekillenmiştir. Özellikle 18. yüzyılda, Rusya’nın Karadeniz’e olan hakimiyet arzusu, Osmanlı İmparatorluğu ile ilişkileri iyice zorlaştırmıştır.
Rusya’nın sıcak denizlere inme hedefi, Osmanlı’nın güney sınırlarında sürekli bir tehdit oluşturmuş, bu da iki ülkenin ilişkilerini karmaşık hale getirmiştir. Bu dönemdeki en önemli olaylardan biri, 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı’dır. Savaşın sonunda imzalanan Küçük Kaynarca Antlaşması, Rusya’nın Karadeniz’deki etkisini pekiştirmiş, Osmanlı İmparatorluğu’nun gücünü ciddi şekilde zayıflatmıştır.
20. Yüzyıl: Dostluk ve Karşıtlık Arasında
Ancak, 20. yüzyılda, özellikle Sovyetler Birliği’nin kurulmasından sonra, Rusya ve Türkiye arasındaki ilişkiler farklı bir boyut kazandı. 1917’de Rusya’da gerçekleşen Bolşevik Devrimi, Türkiye için de bir dönüm noktasıydı. Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğinde, Türkiye Cumhuriyeti’nin temelleri atılmaya başlandığında, Sovyet Rusya ile kısa bir süreliğine yakınlaşma yaşandı. Her iki ülkenin de Batılı güçlere karşı benzer bir bağımsızlık mücadelesi verdiği dönemde, bu yakınlaşma mantıklıydı.
Türkiye’nin Sovyetler Birliği’yle olan dostane ilişkileri, 1930’ların sonunda hızla değişti. İkinci Dünya Savaşı sırasında Sovyetler Birliği, Türkiye’nin topraklarına göz dikmeye başlamıştı. Sovyetlerin boğazlar üzerindeki hak iddiaları, Türkiye’nin Batılı güçlerle daha yakın ilişkiler kurmasına neden oldu. Bu, soğuk savaş döneminde iki ülkenin stratejik olarak birbirine mesafeli durmasına yol açtı.
Bugün: Rusya ve Türkiye Arasındaki İlişkiler
Günümüz İlişkileri: Siyasi, Ekonomik ve Stratejik Boyutlar
Bugüne gelindiğinde, Rusya ile Türkiye arasındaki ilişkiler oldukça karmaşık bir yapıya sahiptir. Soğuk savaşın ardından, her iki ülke de dünya politikasında farklı yönelimler içine girmiştir. Türkiye, Batı ile entegrasyon sürecini sürdürürken, Rusya ise eski Sovyet coğrafyasındaki nüfuzunu artırma amacını güdüyordu. 2000’li yıllarda, her iki ülke de ekonomik, enerji ve savunma alanlarında daha fazla işbirliği yapma eğiliminde olmuştur.
Türkiye, Rusya’nın en büyük doğal gaz alıcılarından biri haline gelirken, Rusya da Türkiye’ye enerji tedarikinde önemli bir rol oynamaktadır. 2010’larda, özellikle enerji alanındaki işbirliği, iki ülkenin ilişkilerinde önemli bir dönüm noktası oluşturdu. Rusya’nın Türkiye’ye olan doğalgaz ihracatı, Türk Akım Projesi gibi büyük projeler, karşılıklı güvenin ve işbirliğinin somut göstergeleridir.
Ancak, bu ilişkilerin sadece ekonomik değil, aynı zamanda askeri boyutları da vardır. Türkiye’nin S-400 hava savunma sistemi alımı, Batı ile ilişkileri gerdiği gibi, Rusya ile yakınlaşmayı da hızlandırdı. Bu durum, iki ülkenin stratejik çıkarlarının paralel olmasına rağmen, Batılı müttefikler tarafından ciddi şekilde eleştirildi.
Diplomatik İttifaklar ve Çatışma Alanları
Rusya ve Türkiye arasındaki ilişkiler, sadece ekonomik ve askeri alanlarla sınırlı değildir. Ortadoğu’daki krizler, her iki ülkenin dış politikalarındaki çelişkileri daha net bir şekilde ortaya koymuştur. Suriye iç savaşında, Türkiye ve Rusya arasındaki çıkarlar birbirine ters düşmüş, ancak her iki ülke de pragmatik bir yaklaşım sergileyerek, müzakereler ve güç dengesine dayalı bir işbirliği yapmayı sürdürmüştür. Özellikle İdlib bölgesinde yaşanan gerginlik, her iki ülkenin bölgede hangi güçlerle işbirliği yapacağı konusunda soru işaretleri yaratmıştır.
Yine de, bu tür krizlerin ardından her iki ülke, çeşitli platformlarda birbirleriyle diplomatik ilişkilere devam etmiştir. Karadeniz, Kafkaslar ve Orta Asya’daki stratejik çıkarlar, Rusya ve Türkiye’yi birbirine yakınlaştıran unsurlar olarak ortaya çıkmaktadır.
Rusya ve Türkiye Arasındaki Dostluk: Gerçekten Arkadaşlar mı?
Arkadaşlık mı, İşbirliği mi?
Şimdi en kritik soruya gelebiliriz: Rusya ile Türkiye gerçekten arkadaş mı? Cevap, tıpkı tarihlerindeki ilişkiler gibi, karmaşık ve çok yönlüdür. İki ülke de birbirine stratejik olarak bağlıdır, fakat bu bağlılık, her zaman samimi bir dostluktan çok, karşılıklı çıkarların ürünüdür. Geçmişteki birçok gerginliğe rağmen, günümüzde iki ülke arasındaki ilişkiler, pragmatik bir işbirliğine dayanıyor. Özellikle enerji, savunma, ticaret gibi alanlarda önemli ortaklıklar olsa da, her iki ülkenin de dünya siyasetinde farklı hedefleri ve öncelikleri vardır.
Türkiye’nin Batılı müttefiklerle yaşadığı sıkıntılar, Rusya ile olan ilişkilerin zaman zaman derinleşmesine neden olmuştur. Ancak, bu “derinleşme”nin dostane bir ilişki mi yoksa stratejik bir ilişki mi olduğu, hala tartışılmaya devam etmektedir. Ekonomik ve askeri açıdan birbirlerine bağımlı olan bu iki ülkenin, “dostluk” kelimesine tam olarak uyan bir ilişkiyi sürdürüp sürdürmediği, birçok açıdan sorgulanabilir.
Okuyucuya Sorular
– Rusya ve Türkiye arasındaki ilişkileri siz nasıl değerlendiriyorsunuz? Gerçekten arkadaş olduklarını düşünüyor musunuz, yoksa bu sadece çıkarlar mı?
– Geçmişteki savaşlardan bugüne uzanan bu ilişkilerde, dostluk ne zaman ve nasıl şekillendi?
– Bugün Rusya ve Türkiye’nin birbirine olan bağımlılığı, gelecekte nasıl bir diplomatik yol haritası oluşturur?
Bu sorular, hem geçmişin hem de bugünün izlerini takip ederken, sizin de kendi bakış açınızı geliştirmenize yardımcı olabilir.